وکتور چیست و فرمت ها و نرم افزار های رایج وکتور

در دنیای گرافیک دیجیتال، اصطلاح “وکتور” به کرات شنیده می‌شود. اما وکتور و فرمت های وکتور دقیقاً چه هستند و چه جایگاهی در طراحی دارند؟ اگر شما نیز از آن دسته افرادی هستید که با گرافیک سر و کار دارید، درک کامل این مفهوم می‌تواند تحولی در کیفیت کارهای شما ایجاد کند. در این مقاله به زبان ساده به بررسی چیستی فایل‌های وکتور، مزایا، معایب، فرمت‌های رایج و نرم افزارهای مربوط به آن می‌پردازیم.

وکتور چیست؟ یک تعریف ساده

برای درک پاسخ این سوال که وکتور چیست، بهتر است ابتدا آن را با گرافیک معمولی مقایسه کنیم. تصاویر دیجیتال به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند: پیکسلی (Raster) و وکتوری (Vector). تصاویر پیکسلی (مانند JPG یا PNG) از تعداد بی‌شماری مربع کوچک رنگی به نام پیکسل تشکیل شده‌اند. هنگامی که این تصاویر را زوم می‌کنید، کیفیت خود را از دست داده و پیکسل‌ها به صورت مربع‌های درشت دیده می‌شوند.

اما فایل های وکتور چه فایل هایی هستند؟ فایل‌های وکتور بر پایه معادلات ریاضی و هندسی ایجاد می‌شوند. آن‌ها از نقاط، خطوط، منحنی‌ها و چندضلعی‌ها تشکیل شده‌اند که روابط بین آن‌ها با فرمول‌های ریاضی تعریف می‌شود. این بدان معناست که بدون توجه به میزان بزرگنمایی، کیفیت تصویر کاملاً حفظ شده و هیچ گونه افت واکنش (پیکسلی شدن) رخ نمی‌دهد. این ویژگی منحصر به فرد، هسته اصلی قدرت وکتور و فرمت های وکتور است.

وکتور مزایای آن در طراحی و چاپ

استفاده از گرافیک وکتوری مزایای متعددی دارد که آن را برای بسیاری از کاربردها ایده‌آل می‌سازد.

• مقیاس‌پذیری بی‌نهایت: بزرگترین مزیت فایل‌های وکتور، قابلیت کوچک و بزرگ شدن بدون از دست دادن کیفیت است. شما می‌توانید یک لوگو را بر روی یک خودکار چاپ کنید و سپس همان فایل را برای یک بیلبورد غول‌پیکر استفاده کنید، بدون آنکه نیاز به تغییر یا ایجاد مجدد داشته باشید.

• حجم فایل پایین: در بسیاری از موارد، فایل‌های وکتور به دلیل ذخیره‌سازی اطلاعات به صورت ریاضی، حجم بسیار کمتری نسبت به فایل‌های پیکسلی با رزولوشن بالا دارند.

• قابلیت ویرایش آسان: هر بخش از یک تصویر وکتوری (مانند رنگ، شکل یا سایز) به سادگی و به صورت جداگانه قابل ویرایش است. شما می‌توانید به راحتی رنگ یک شکل را عوض کنید یا انحنای یک خط را تغییر دهید بدون آنکه به سایر بخش‌های تصویر آسیب برسانید.

• خروجی با کیفیت در چاپ: به دلیل دقت ریاضی بالا، این فایل‌ها برای کارهای چاپی، به خصوص در صنایعی مانند لیتوگرافی، بهترین نتیجه را ارائه می‌دهند.

معایب فایل های وکتوری

با وجود تمام مزایا، معایب فایل های وکتوری باعث می‌شوند که این فرمت برای همه کاربردها مناسب نباشد.

• عدم نمایش واقع‌گرایانه: فایل‌های وکتور در ایجاد تصاویر فوتورئال و پیچیده مانند عکس‌های طبیعی بسیار ضعیف هستند. ایجاد سایه‌ها، بافت‌های پیچیده و گرادیانت‌های نرم در آن‌ها بسیار دشوار است.

• پیچیدگی در ایجاد برخی آثار: طراحی یک تصویر بسیار دقیق و پیچیده با وکتور می‌تواند زمان‌بر بوده و به مهارت بالایی نیاز داشته باشد.

• سازگاری محدود: اگرچه وکتور و فرمت های وکتور متنوعی وجود دارد، اما همه مرورگرها، نرم‌افزارها و دستگاه‌ها به طور پیش‌فرض از آن‌ها پشتیبانی نمی‌کنند. برای نمایش در وب، اغلب نیاز به تبدیل به فرمت‌های پیکسلی مانند PNG یا JPG است.

معرفی مهم‌ترین فرمت های وکتور

آشنایی با فرمت های وکتور به شما کمک می‌کند فایل مناسب برای پروژه خود را انتخاب کنید. هر فرمت ویژگی‌های منحصر به فردی دارد.

۱. AI (Adobe Illustrator)

این فرمت، فرمت اختصاصی نرم‌افزار Adobe Illustrator است. فایل‌های AI به طور گسترده‌ای توسط طراحان حرفه‌ای استفاده می‌شوند و تمام اطلاعات لایه‌ها، اثرات و قابلیت‌های ویرایش را حفظ می‌کنند. برای چاپ و طراحی لوگو، این فرمت یکی از گزینه‌های اصلی است.

۲. EPS (Encapsulated PostScript)

یکی از قدیمی‌ترین فرمت های وکتور، EPS است که سازگاری بسیار بالایی با نرم‌افزارهای مختلف دارد. این فرمت اغلب برای انتقال طرح‌ها بین نرم‌افزارهای مختلف و همچنین برای امور چاپی سنگین مورد استفاده قرار می‌گیرد. بسیاری از دستگاه‌های خروجی چاپ، این فرمت را به خوبی می‌شناسند.

۳. SVG (Scalable Vector Graphics)

فرمت SVG یک استاندارد باز و مبتنی بر XML برای وب است. از آنجایی که مستقیماً در کدهای HTML قابل استفاده است، برای طراحی وب‌سایت‌های ریسپانسیو، آیکون‌ها و اینفوگرافیک‌های تعاملی ایده‌آل است. فایل‌های SVG را می‌توان با CSS استایل داد و با JavaScript متحرک سازی کرد. این فرمت، محبوب‌ترین گزینه برای نمایش وکتور و فرمت های وکتور در فضای دیجیتال است.

۴. PDF (Portable Document Format)

اگرچه PDF می‌تواند هم شامل گرافیک وکتور و هم گرافیک پیکسلی باشد، اما یکی از قابل اعتمادترین فرمت‌ها برای تبادل اسناد است. وقتی یک فایل وکتوری را به PDF تبدیل می‌کنید، در اغلب موارد خصوصیات وکتور آن حفظ شده و تقریباً روی هر دستگاهی قابل نمایش است.

۵. CDR (CorelDRAW)

این فرمت، فرمت اختصاصی نرم‌افزار CorelDRAW است. مشابه فایل‌های AI، این فرمت نیز تمام اطلاعات پروژه را ذخیره می‌کند و در بین کاربران این نرم‌افزار بسیار رایج است.

نرم افزارهای ایجاد و ویرایش فایل های وکتور

برای کار با وکتور و فرمت های وکتور، نرم‌افزارهای تخصصی زیادی وجود دارد.

• Adobe Illustrator: قدرتمندترین و محبوب‌ترین نرم‌افزار در این حوزه که صنعت استاندارد برای طراحی وکتور محسوب می‌شود.

• CorelDRAW: یکی دیگر از نرم‌افزارهای حرفه‌ای و با کاربری راحت که رقیب اصلی ایلوستریتور به شمار می‌رود و امکانات جامع ای (comprehensive ) ارائه می‌دهد.

• Affinity Designer: یک نرم‌افزار نسبتاً جدید و بسیار قدرتمند که به عنوان یک جایگزین مقرون به‌صرفه برای ایلوستریتور شناخته می‌شود.

• Inkscape: یک نرم‌افزار و کاملاً رایگان که قابلیت‌های بسیار خوبی دارد و گزینه ای عالی برای تازه‌کارها و کسانی است که نمی‌خواهند هزینه کنند.

• Sketch: یک نرم‌افزار محبوب در بین طراحان UI/UX که تمرکز اصلی آن بر روی طراحی واسط کاربری و صفحات وب است.

کاربرد ویژه: فایل های وکتور جهت دستگاه برش لیزر

یکی از کاربردهای بسیار مهم و عملی فایل‌های وکتور، استفاده از آن‌ها در دستگاه‌های برش و حکاکی لیزری و پلاسما است. فایل های وکتور جهت دستگاه برش لیزر باید به گونه‌ای طراحی شوند که مسیرهای برش به وضوح تعریف شده باشند. دستگاه برش لیزر از این مسیرها برای هدایت لیزر استفاده می‌کند. فرمت‌هایی مانند DXF و AI به دلیل دقت ریاضی بالا، استاندارد اصلی در این صنعت هستند. استفاده از فایل پیکسلی در این دستگاه‌ها نتیجه‌ای جز برش ناصاف و غیردقیق نخواهد داشت که این موضوع اهمیت درک وکتور و فرمت های وکتور را در صنعت نشان می‌دهد.

جمع‌بندی

در این مقاله به طور کامل بررسی کردیم که وکتور چیست و چگونه از آن استفاده می‌شود. فهمیدیم که وکتور و فرمت های وکتور بر پایه معادلات ریاضی کار می‌کنند و به همین دلیل مقیاس‌پذیری بی‌نظیری دارند. با مزایا و معایب فایل های وکتوری آشنا شدیم و مهم‌ترین فرمت های وکتور مانند AI, EPS, SVG, CDR و کاربرد هر یک را شناختیم. همچنین دیدیم که چگونه فایل های وکتور جهت دستگاه برش لیزر یک ضرورت انکارناپذیر هستند. اکنون می‌توانید با دانش بهتری نسبت به انتخاب بین گرافیک وکتور و پیکسل اقدام کنید و پروژه‌های خود را با کیفیت بالاتری به پایان برسانید.